sposób, i sami, nieczekając jego przybycia, dobrowolnie krewniaka mu zwrócili, przez co starali się gniew jego rozbroić i nieunoszonego zapędu ramienia jego uniknąć. Po takiem danem sobie zadosyć uczynieniu, dodom wróciwszy Bolesław, umówił się z królem Węgier Kolomanem, wszystkich władców spółczesnych przewyższającym nauką obszerną[1], o dzień i miejsce zjazdu; król przecież Węgier następnie zawahał się z przybyciem, z obawy zasadzki z jego strony. Podtenczas wszakże wygnany z Węgier Almus[2], znajomy książę, znalazł był gościnne przyjęcie na dworze Bolesława. Później jednak przez wzajemne poselstwa z sobą się porozumieli, zjazd do skutku doszedł, obaj zaś monarchowie przy rozstaniu, obiecali sobie braterstwo i przyjaźń niewzruszoną.
Tymczasem Skarbimir towarzysz a wojewoda naczelny w Polsce[3] z zastępami swemi wkroczył na Pomorze, gdzie sławy dla oręża polskiego nabył niepomiernej, wrogom zaś szkody przyczynił a zniewagę do strawienia zostawił po odejściu swojém. Wolał wszakże, będący w mowie Skarbimir, aby mianowany był zdobywcą i burzycielem zamków i grodów, niżeli grabieżcą włości bezbronnych i zaborcą trzód. Jakoż wstępnym bojem zamku pewnego dobył, po wyprowadzeniu z którego jeńców i łupu, do szczętu go spalił.
Innym razem podobnież innego zamku dobył, nazwaniem Bytomia, zkąd nie mniej chwały i pożytku odniósł jak poprzednio. Albowiem prócz łupu mnogiego i jeńców uprowadzonych, gród dotąd obronny, w jedno rozległe zgliszczami pustkowie zamienił. Lecz to nie w tym célu
- ↑ 36) Koloman wszystkich władców spółczesnych przewyższający nauką obszerną.
Wie Gallus o zaletach wyższéj intelligencyi w Kolomanie, a życiopisarz jego własny, znajduje w tém jego zwracaniu uwagi na naukę dowód, iż kronikarz był także w stosunku właściwym, wyższą intelligencyą na niwie piśmiennictwa dziejowego. Zdawałoby się, że w tém, jakby na sposób tyralierski, według swego programu, kreśleniu faktów, o istotnéj powinności historyka nie wiedział. Ale tak źle nie jest. Światło przezeń rzucane na dzieje spółczesne, w zastosowaniu, ma swe rozleglejsze również znaczenie. Nadchodzą właśnie z porządku wypadki, w których jego Krzywousty, z młodzieńca porywczego do bojów z sąsiadami, musi, jak na dojrzéwającego w pomysłach przystało, oględniéj się rachować ze swémi siłami. Cóż mu po tém, iż królowie czescy, od daty zwłaszcza Wratysława II, jakby się tylko stawali żołdakami na wysługi u cesarzów niemieckich? Niezgody wewnętrzne w samychże Niemczech, za panowania Henryka IV. cesarza, nie czyniły może tak pilném zebrania ducha w monarsze słowiańskim. W r. 1106 Henryk IV. schodzi ze świata; następca zaś tegoż, wydaje się nawet na wstępie do panowania, z zaborczymi przeciw sąsiadom słowiańskim, planami. Obudzą więc czujność królów, węgierskiego i polskiego. Bolesław rękępiérwszy podaje Kolomanowi do przymierza. W dalszym przypisie okoliczność przytoczymy, dla czego światły Koloman, tak zaraz naprędce z myślą Bolesława się nie oswaja?
- ↑ 37) Almus na dworze Bolesława.
„Nie ujmujący z powierzchowności Koloman, lecz silny na duchu, rozumny“, słowa są Palackiego, w dziejach Czechii pod r. 1108 „krótko przedtem pod berło swe zaganiał słowiańskie królestwa Kroacyi i Dalmacyi, a swego młodszego brata Almusa, na którego z układów swego królewskiego domu Kroacya przypadała, odstępując mu cząstkę Węgier, za stratę doznaną chciał wynagrodzić. Na tém się jednak nie skończyła waśń między braćmi. W końcu jeden drugiemu z drogi musiał ustąpić. Ma się rozumieć, iż słabszy Almus ustąpił.“ To, co Palackiemu w dziejach Czechii, z porządku rzeczy wypadało napomknąć, objaśnia téż jednę stronicę dziejów Polski za Krzywoustego. Dodajmy, że porozumiewając się wkrótce Bolesław z Kolomanem, odgadywali z poróżnienia o trzeciego, wzajemnie grożące sobie niebezpieczeństwo ze strony Henryka V. cesarza. Ręka więc w rękę idąc daléj, wiedzą co mają czynić nadal, odnośnie do tegoż Henryka i nowego jego żołdaka, od roku zeszłego na tronie czeskim, Świętopełka.
- ↑ 38) Skabimir komes wojewoda naczelny.
Co do téj znakomitości za panowania Krzywoustego, znaczenie urzędów Skarb,imira objaśniał wyżéj już przypis z Maciejowskiego.
- ↑ 39) Dobycie grodu Bytomia.
Mylnie objaśnia Bielowski, iż mowa tu u Galla o Bytomie czy Bytomiu koło Głogowy; sam potém inaczéj powié, pod datą najazdu Henryka V. na Polskę, gdzie piérwszy szarmycel z Niemcami odbywa się pod szląskim Bytomiem, a inny Bytom jest na Pomorzu.
